Theo Hiệp hội Nha khoa Hoa Kỳ (ADA), 100% trường hợp răng khôn cần được đánh giá bằng X-quang trước khi đưa ra bất kỳ quyết định điều trị nào. Con số 100% này nghe có vẻ tuyệt đối, nhưng hoàn toàn có lý do chính đáng: phần lớn răng khôn nằm dưới nướu hoặc trong xương – mắt thường không thể nhìn thấy được hướng mọc, vị trí thực sự, hay mối liên quan với các cấu trúc quan trọng xung quanh.
Tôi từng có bệnh nhân đến khám vì đau răng khôn. Nhìn vào miệng, chỉ thấy một góc nhỏ của răng nhô lên, trông khá “hiền lành”. Nhưng khi chụp X-quang, chiếc răng đó đang nằm ngang hoàn toàn và đâm thẳng vào chân răng số 7. Nếu không có phim, chắc chắn tôi không thể đánh giá đúng mức độ nghiêm trọng.
Ngược lại, có trường hợp bệnh nhân lo lắng vì thấy răng khôn “mọc lệch kinh khủng” khi tự soi gương. Nhưng phim X-quang cho thấy răng chỉ nghiêng nhẹ, không ảnh hưởng gì đến răng bên cạnh, hoàn toàn có thể theo dõi thay vì phải nhổ ngay.
Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu phim X-quang răng khôn mọc lệch trông như thế nào, bác sĩ đánh giá những gì khi nhìn vào phim, và tại sao thông tin này quan trọng với chính bạn – dù bạn không cần phải đọc phim như một chuyên gia.
Nội dung bài viết này:
Khi nào cần chụp X-Quang răng khôn mọc lệch?
Không phải lúc nào cũng cần chụp X-quang răng khôn ngay lập tức. Nhưng có những tình huống mà việc chụp phim là bước đầu tiên không thể bỏ qua.
Khi có triệu chứng: Đây là lý do phổ biến nhất khiến bệnh nhân cần chụp X-quang. Nếu bạn đang đau vùng răng khôn, sưng nướu, khó há miệng, hoặc có mùi hôi dai dẳng ở góc hàm – bác sĩ sẽ cần phim để xem chuyện gì đang xảy ra bên dưới.
Khi khám định kỳ phát hiện răng khôn: Nhiều người phát hiện mình có răng khôn mọc lệch hoàn toàn tình cờ khi đi khám răng định kỳ hoặc chụp phim để làm việc khác (như niềng răng, trồng implant). Đây là những ca “may mắn” vì phát hiện sớm trước khi có biến chứng.
Trước khi niềng răng: Bác sĩ chỉnh nha luôn cần biết tình trạng răng khôn trước khi lên kế hoạch niềng. Răng khôn mọc lệch có thể ảnh hưởng đến kết quả niềng răng về sau.
Theo dõi định kỳ: Nếu bạn có răng khôn mọc lệch nhưng chưa cần nhổ, bác sĩ có thể đề nghị chụp X-quang định kỳ (thường 1-2 năm/lần) để theo dõi sự thay đổi.
Một trong những lý do quan trọng để chụp X-quang là phát hiện các biến chứng âm thầm mà mắt thường không thể thấy. Nang thân răng (Dentigerous Cyst) là một bọc dịch hình thành quanh thân răng chưa mọc hoặc mọc dở, có thể phát triển âm thầm trong nhiều năm mà không gây triệu chứng gì. Chỉ có X-quang mới phát hiện được sự hiện diện của nang này trước khi nó gây phá hủy xương nghiêm trọng. Để hiểu rõ hơn về các kiểu mọc lệch mà X-quang có thể phát hiện, bạn có thể tham khảo bài viết Các kiểu răng khôn mọc lệch thường gặp.
| Loại phim X-quang | Phạm vi quan sát | Ưu điểm | Hạn chế | Khi nào dùng |
|---|---|---|---|---|
| Panorama | Toàn bộ 2 hàm | Nhìn tổng quan, chi phí thấp | Hình ảnh 2D, có thể biến dạng | Đánh giá ban đầu, khám định kỳ |
| Periapical | 1-2 răng | Chi tiết cao, liều xạ thấp | Phạm vi hẹp | Đánh giá chi tiết 1 răng |
| CBCT (3D) | Tùy chọn vùng | Hình ảnh 3 chiều, chính xác cao | Chi phí cao hơn | Trường hợp phức tạp, gần thần kinh |
Cách xác định răng khôn mọc lệch trên phim X-Quang
Khi nhìn vào phim Panorama (phim toàn cảnh), răng khôn thường nằm ở vị trí cuối cùng của mỗi cung hàm – phía sau răng số 7. Đây là vị trí “góc khuất” trong miệng, nơi không gian thường rất hạn chế.
Theo nghiên cứu trên Journal of Oral and Maxillofacial Surgery, răng khôn mọc lệch về phía trước (mesioangular) chiếm tỷ lệ cao nhất – khoảng 45-50% tổng số răng khôn mọc lệch. Đây cũng là kiểu dễ nhận biết nhất trên phim: trục răng nghiêng về phía răng số 7, tạo thành góc nhọn với mặt phẳng ngang.
Các kiểu mọc lệch thường thấy trên phim:
Trên phim X-quang, bạn có thể phân biệt các kiểu mọc lệch dựa vào hướng của trục răng:
- Răng mọc lệch vào trong (mesioangular): Trục răng tạo góc nghiêng về phía trước, đỉnh răng chĩa về phía răng số 7. Đây là kiểu phổ biến nhất và thường gây ảnh hưởng đến răng kế bên.
- Răng mọc lệch ra ngoài (distoangular): Trục răng nghiêng về phía sau, đỉnh răng hướng ra phía xa. Kiểu này ít gặp hơn nhưng có thể khó nhổ hơn ở hàm dưới.
- Răng mọc nằm ngang (horizontal): Trục răng nằm song song hoặc gần song song với đường viền hàm, thân răng hướng về phía răng số 7. Đây là kiểu thường gây nhiều biến chứng nhất.
- Răng mọc ngầm hoàn toàn: Toàn bộ răng nằm trong xương, có thể thấy rõ thân răng bao quanh bởi vùng sáng (xương). Răng có thể nằm ở nhiều vị trí và hướng khác nhau.
Ngoài hướng nghiêng, bác sĩ còn đánh giá độ sâu của răng trong xương. Răng có thể mọc lên một phần (thấy một góc nhô lên khỏi xương), mọc ngang mức nướu, hoặc nằm sâu hoàn toàn trong xương. Độ sâu này ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ khó khi nhổ răng.
💬 Bạn có phim X-quang răng khôn nhưng không hiểu kết quả?
Gửi phim cho chúng tôi để được bác sĩ giải thích chi tiết và tư vấn hướng xử lý phù hợp.
Đọc kết quả X-Quang và đánh giá mức độ lệch
Khi có phim X-quang trong tay, bác sĩ không chỉ nhìn xem răng “nghiêng bao nhiêu độ” mà còn đánh giá nhiều yếu tố khác để quyết định hướng xử lý. Mỗi yếu tố đều có vai trò quan trọng trong việc dự đoán mức độ khó của ca nhổ và các rủi ro tiềm ẩn.
Các yếu tố bác sĩ đánh giá trên phim:
- Hướng nghiêng của răng: Răng nghiêng về phía nào, góc nghiêng bao nhiêu so với trục đứng.
- Độ sâu trong xương: Răng mọc lên được bao nhiêu phần trăm, hay vẫn nằm hoàn toàn trong xương.
- Mối liên quan với răng số 7: Răng khôn có đè vào răng số 7 không, khoảng cách giữa hai răng như thế nào.
- Hình dạng chân răng: Răng có 1 chân hay nhiều chân, chân thẳng hay cong, có móc câu hay không.
- Khoảng cách với ống thần kinh: Đây là yếu tố cực kỳ quan trọng ở hàm dưới.
Một trong những yếu tố quan trọng nhất mà bác sĩ đánh giá trên phim X-quang là mối liên quan giữa chân răng khôn và ống thần kinh bên dưới. Ống thần kinh xương ổ dưới (Inferior Alveolar Canal) là cấu trúc hình ống chạy trong xương hàm dưới, chứa thần kinh và mạch máu chi phối cảm giác cho môi dưới và cằm. Nếu chân răng khôn nằm quá gần hoặc chồng lên ống thần kinh trên phim, bác sĩ sẽ cần đánh giá thêm bằng CBCT để tránh tổn thương thần kinh khi nhổ.
Nhiều bệnh nhân hỏi tôi: “Răng khôn em không đau gì hết, sao bác sĩ vẫn khuyên nhổ?” Câu trả lời thường nằm ở những gì phim X-quang cho thấy. Không phải răng khôn mọc lệch nào cũng gây đau – nhưng điều đó không có nghĩa là an toàn. Tìm hiểu thêm tại Răng khôn mọc lệch đau hay không đau thì sao.
| Yếu tố đánh giá | Dễ nhổ | Trung bình | Khó | Rất khó |
|---|---|---|---|---|
| Độ sâu trong xương | Mọc hoàn toàn | Mọc 1/2 | Mọc 1/3 | Ngầm hoàn toàn |
| Hướng nghiêng | Đứng thẳng | Nghiêng nhẹ (<30°) | Nghiêng nhiều (30-60°) | Nằm ngang (>60°) |
| Khoảng cách với thần kinh | Xa (>2mm) | Gần (1-2mm) | Rất gần (<1mm) | Chồng lên nhau |
| Hình dạng chân răng | 1 chân thẳng | 2 chân song song | Chân cong | Nhiều chân móc câu |
Các dấu hiệu bất thường cần lưu ý trên phim
Ngoài việc đánh giá vị trí và hướng mọc, phim X-quang còn giúp phát hiện những dấu hiệu bất thường mà mắt thường không bao giờ thấy được. Đây chính là giá trị lớn nhất của việc chụp phim – phát hiện vấn đề trước khi nó gây ra triệu chứng.
5 dấu hiệu bất thường quan trọng trên phim:
- Vùng sáng (đen trên phim) quanh thân răng khôn: Đây có thể là dấu hiệu của nang thân răng đang phát triển. Nang này là một bọc dịch bao quanh thân răng chưa mọc, có thể lớn dần và phá hủy xương xung quanh nếu không được xử lý.
- Vùng mất xương giữa răng khôn và răng số 7: Thể hiện bằng vùng tối hơn bình thường ở khoảng giữa hai răng. Đây là dấu hiệu của tiêu xương do viêm mãn tính – xương đang bị “ăn mòn” từ từ mà bạn không hề hay biết.
- Vùng tối ở thân răng số 7 tiếp giáp răng khôn: Đây là dấu hiệu sâu răng số 7 do thức ăn tích tụ ở kẽ giữa hai răng. Vị trí này rất khó điều trị vì nằm ở mặt xa của răng số 7.
- Chân răng số 7 ngắn hơn bình thường: So sánh với răng số 7 bên đối diện, nếu thấy chân răng ngắn hơn rõ rệt, có thể răng đang bị tiêu chân do áp lực từ răng khôn mọc lệch.
- Đường viền ống thần kinh bị gián đoạn hoặc mờ: Ở vị trí chân răng khôn, nếu đường viền ống thần kinh không liên tục hoặc mờ đi, đây là dấu hiệu cần chụp CBCT để đánh giá mối liên quan thực sự giữa chân răng và thần kinh.
Khi phát hiện những dấu hiệu này, bác sĩ sẽ trao đổi với bạn về các lựa chọn điều trị. Trong nhiều trường hợp, việc nhổ răng khôn sớm sẽ đơn giản và ít rủi ro hơn nhiều so với chờ đến khi biến chứng đã nặng.
📅 Nghi ngờ răng khôn đang gây vấn đề nhưng chưa chụp X-quang?
Đặt lịch khám để được chụp phim và đánh giá toàn diện – phát hiện sớm giúp xử lý đơn giản hơn nhiều.
Lưu ý an toàn bức xạ và thai kỳ
Nhiều người lo lắng về bức xạ khi chụp X-quang nha khoa. Đây là mối quan tâm chính đáng, nhưng thực tế liều bức xạ từ X-quang nha khoa rất thấp – thấp hơn nhiều so với những gì mọi người thường nghĩ.
Liều bức xạ thực tế:
| Loại phim | Liều bức xạ | So sánh với bức xạ tự nhiên |
|---|---|---|
| Phim Periapical | 0.005 mSv | Bằng 1 ngày tiếp xúc bức xạ từ môi trường |
| Phim Panorama | 0.01-0.02 mSv | Bằng 1-2 ngày tiếp xúc bức xạ tự nhiên |
| CBCT (vùng nhỏ) | 0.05-0.2 mSv | Bằng 1-3 tuần tiếp xúc bức xạ tự nhiên |
Để dễ hình dung: mỗi ngày, chúng ta đều tiếp xúc với bức xạ tự nhiên từ đất, không khí, thức ăn, và tia vũ trụ. Một lần chụp phim Panorama có liều bức xạ tương đương với 1-2 ngày sống bình thường. Một chuyến bay từ Sài Gòn ra Hà Nội có liều bức xạ còn cao hơn một lần chụp X-quang răng.
Các biện pháp bảo vệ khi chụp:
- Áo chì che ngực và bụng
- Tấm chắn tuyến giáp (nếu có)
- Chụp đúng kỹ thuật để không phải chụp lại
- Chỉ chụp khi thực sự cần thiết
Với phụ nữ mang thai:
Đây là nhóm cần lưu ý đặc biệt, dù X-quang nha khoa an toàn hơn nhiều so với các loại X-quang khác:
- Tam cá nguyệt đầu (3 tháng đầu): Tránh chụp nếu không khẩn cấp. Đây là giai đoạn thai nhi đang hình thành các cơ quan, nên hạn chế mọi tiếp xúc bức xạ nếu có thể.
- Tam cá nguyệt 2-3: Có thể chụp khi cần thiết với đầy đủ bảo vệ áo chì. Nếu răng khôn đang gây viêm nhiễm nghiêm trọng, việc không chụp phim để đánh giá có thể gây hại nhiều hơn.
- Đang cho con bú: An toàn để chụp. Bức xạ không tích tụ trong sữa mẹ và không ảnh hưởng đến em bé.
Điều quan trọng nhất: luôn thông báo cho bác sĩ nếu bạn đang mang thai hoặc nghi ngờ mang thai trước khi chụp bất kỳ loại X-quang nào. Bác sĩ sẽ cân nhắc giữa lợi ích và rủi ro để đưa ra quyết định phù hợp nhất.
Kết bài
Phim X-quang răng khôn không chỉ là hình ảnh đen trắng khó hiểu mà nhiều người vẫn nghĩ. Đó là “bản đồ” giúp bác sĩ và bạn cùng hiểu chuyện gì đang xảy ra bên dưới nướu – nơi mắt thường không thể nhìn thấy. Từ hướng mọc, độ sâu trong xương, mối liên quan với thần kinh, đến các dấu hiệu biến chứng như nang thân răng hay tiêu xương – tất cả đều hiện rõ trên phim nếu biết cách đọc.
Bạn không cần phải tự đọc được phim X-quang như bác sĩ. Nhưng việc hiểu những điều cơ bản sẽ giúp bạn đặt câu hỏi đúng khi đến khám, hiểu rõ hơn tình trạng của mình khi bác sĩ giải thích, và quan trọng nhất – cảm thấy tự tin hơn với quyết định điều trị của mình.
Tại Nha Khoa Mic, chúng tôi luôn dành thời gian để giải thích phim X-quang cho bệnh nhân – vì chúng tôi tin rằng bạn có quyền hiểu rõ về sức khỏe răng miệng của chính mình. Nếu bạn có răng khôn cần đánh giá, hãy liên hệ hotline 0383.29.29.79 hoặc đến trực tiếp cơ sở tại Thủ Đức. Một tấm phim X-quang có thể cho bạn biết rất nhiều điều – và giúp bạn tránh được những rắc rối lớn hơn trong tương lai.
Thông tin bài viết này có hữu ích?
Hãy giúp chúng tôi vài dòng đánh giá bên dưới.
Chúng tôi cần thêm thông tin gì để bài viết này được tốt hơn?
